We zijn het ons misschien niet dagelijks bewust, maar in verhouding tot het aantal inwoners is België het grootste chemieland ter wereld.

Bijna alle leidende internationale chemiebedrijven hebben belangrijke vestigingen in ons land. Zo huisvest Vlaanderen 11 van de top 15 chemische bedrijven en maakt België daarmee een topspeler in de mondiale chemie markt.

Een belangrijke factor voor dit succes is de 'operational excellence' van onze chemische bedrijven. Met de gespecialiseerde ChemDis ERP oplossing helpt Harmonize-IT chemische bedrijven bij het optimaliseren van hun bedrijfsvoering. Essenscia, de Belgische federatie van de chemische industrie en life sciences, heeft hierover vorig jaar interessante cijfers gepresenteerd.

Omvang van de chemische sector in België

Zowel in aantal werknemers als omzet is onze chemische industrie indrukwekkend. Zo huisvest de provincie Antwerpen de grootste petrochemische cluster van Europa. De Vlaamse chemische sector, in omvang zo'n tweederde van de totale Belgische chemische industrie, voorzag in 2014 in 59.400 arbeidsplaatsen. Dat zijn de directe medewerkers. Indirect creërt iedere baan in chemie, kunststoffen en life sciences gemiddeld 1,6 indirecte jobs in andere bedrijfstakken. Dat betekent dat de chemische bedrijven in Vlaanderen werk verschaffen aan 156.000 mensen.

Belgie, internationale topspeler in de chemische industrie

Uiteraard kan zo'n grote chemisch cluster nooit alleen nationaal van belang zijn, maar de Belgische chemische sector is wel bijzonder internationaal gepositioneerd en gerespecteerd. Zo is de gehele chemische sector uitermate exportgericht. Alleen al het Vlaamse deel van de sector voerde in 2014 voor bijna 90 miljard euro uit. Dit geeft aan dat Vlaanderen naast productie ook een heel belangrijke rol speelt in de doorvoer en verdere distributie van chemische producten. Deze enorme export betekent ook een enorme stimulans voor de Vlaamse havens en hun internationale concurrentiepositie.

Overigens is niet alleen de omvang van de international handel van belang, maar ook de winstgevendheid ervan. In 2014 leverde de internationale activiteiten van chemie, kunststoffen en life sciences een handelsoverschot op van 16,9 miljard euro. Deze winstgevendheid is dan ook een belangrijke en grote pijler voor groei en welvaart in Vlaanderen.

Wat maakt onze chemische sector zo concurrerend?

De leidende positie van België in de chemische industrie is niet toevallig.

Vlaanderen heeft een uitstekend functionerende logistiek met een moderne infrastructuur. Noordzee havens, trein- en wegverbindingen maar zeker ook de centrale positie binnen het Europese netwerk van pijpleidingen maken ons land zeer geschikt voor een mondiale rol.

De chemische cluster zelf is sterk geïntegreerd met alle bijbehorende synergievoordelen. We zien dit direct terug als we inzoomen op de verschillende bedrijfsactiviteiten. De chemische bedrijven hebben een ongekend hoog niveau van integratie en diversiteit door de gehele chemische waardeketen. Van de ruwe grondstoffen en de basischemie tot en met complexe eindproducten, er is weinig dat niet binnen het Belgische cluster wordt geproduceerd. Als we in Vlaanderen kijken, is de basischemie de grootste, met sterke productiecentra in bijvoorbeeld het Antwerpse havengebied, de Gentse kanaalzone en het grensgebied. Maar verder vinden we, verspreid in het hele gewest, ook veel bedrijven in de afgeleide chemie zoals de kunststofverwerking en farmaceutische industrie.

Met de ruim 1,4 miljard euro die in 2014 in Vlaanderen werden geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling is de chemische sector ook de absolute koploper op het gebied van innovatie. Het Vlaamse chemie cluster heeft naast gangbare productiefaciliteiten dan ook veel 'Lead Plants' en R&D centra van chemiereuzen als BASF en Procter & Gamble. Een lead plant is een productievestiging die beschikt over unieke kennis en/of competentie(s) die voor het bedrijf als geheel waardevol zijn. Dankzij deze kwaliteiten heeft een lead plant een innovatieve en leidende positie in vergelijking met andere productievestigingen binnen het bedrijf. Deze positie garandeert het bestaansrecht van zo'n vestiging op de langere termijn maar is vooral ook een aanjager voor nieuwe activiteiten in de regio. Ook de aanwezigheid van Research & Development activiteiten betekent uiteraard een stimulans voor nieuwe activiteiten, verhoogt het kennisniveau en het algehele prestige van de regio en trekt ook een grote groep hoog opgeleide medewerkers aan die iedere regio graag welkom heet.

Dit kwaliteitsprofiel is terug te zien in de hele sector. De Belgische chemische sector heeft een hoge standaard bereikt op het gebied van 'operational excellence'. In een land met loonkosten als België, is het alleen mogelijk om te concurreren mits een uitgesproken en doorgedreven focus op innovatie, kwaliteit en efficiëntie. Onze chemische bedrijven excelleren daarin. Een prachtig voorbeeld is te vinden in het boek 'Lead Plants, Vlaamse koplopers in multinationale bedrijven' van Nadia Werkers en Rudy Martens. Daarin lezen we dat de competentie in het veilig omgaan met en het behandelen van gevaarlijke goederen (Environment, Health & Safety) in België op zo'n hoog niveau ligt, dat Aziatische of Zuid-Amerikaanse landen liever gevaarlijke goederen in België bestellen dan dichtbij in de eigen regio, ook al ligt het uiteindelijke prijskaartje daarbij duidelijk hoger.

Investeringsklimaat in de chemische sector

De Vlaamse overheid ziet de sector ook als strategisch voor de gehele economie. Chemische bedrijven worden ondersteund met een ambitieus industrieel beleid dat steunt op drie principes: voorrang voor innovatie, een level playing field voor de marktspelers en een stabiel en rechtszeker beleidskader. De huidige kracht van het chemische cluster en het genoemde beleid zorgen voor een uitstekend investeringsklimaat. Er zijn dan ook verschillende voorbeelden van grootschalige investeringen door grote multinationals in de Belgische chemische industrie. Denk bijvoorbeeld aan het Amerikaanse FRX Polymers, met een voor de wereld unieke productiefaciliteit voor brandvertragende polymeren. Maar ook de investering in nieuwe technologie voor superabsorberende polymeren bij BASF Antwerpen en de moderne technologie voor productie van chloor bij VYNOVA in Tessenderlo zijn duidelijke voorbeelden van belangrijke en innovatieve investeringen in het Belgische chemiecluster.

Ook als we deze investeringen vergelijken met die in andere sectoren en andere landen blijkt het grote potentieel van de chemische sector in België. In 2014 groeiden de buitenlandse investeringen in Europa tot een nieuwe recordhoogte. In dat gunstige investeringsklimaat zit België in de top 5 van landen waarin wordt geïnvesteerd en de chemische sector nam daarin de meeste uitbreidingsinvesteringen voor haar rekening.

Harmonize-IT en de chemische industrie, samen op weg naar verdere groei

De chemische cluster in België presteert uitstekend en de huidige investeringsplannen en verdere vooruitzichten stemmen meer dan optimistisch. Wat natuurlijk ook opvalt is dat deze positie niet alleen wordt gerealiseerd dankzij onze expertise in de chemische technologie, maar ook met behulp van andere techniek clusters. Zo dragen onze hoogstaande infrastructuur, logistiek en ICT-expertise direct bij aan de 'operational excellence' van de chemische sector en vormen daarmee een van de succesfactoren. Als gespecialiseerde ICT dienstverlener op het gebied van bedrijfssoftware voor chemische bedrijven is Harmonize IT dan ook trots op haar klanten in deze sector en feliciteert ze met de uitstekende resultaten.